Бірмүше деген не? Бірмүшенің стандарт түрі және дәрежесі

Бірмүше деген не? Мысалы ax² бірмүше, 4y³ те бірмүше. Сандар мен әріптердің көбейтіндісі бар өрнек бірмүше деп аталады.

7x²yz³ бірмүше болады, себебі осы өрнек 7, x², y, z³ деген көбейткіштерден құралған. Біріншісі сан ал қалғандары әріпті көбейткіштер.

5 - ax бірмүше бола ма? Болмайды. Неге? Себебі осы өрнек 5 және ax өрнектің айырымынан құралған.

Мына өрнек бірмүше болмайды 1/x². Себебі бұнда x-тің дәрежесі теріс.

Бірмүшенің стандарт түрі

3x⁵ y x^-2 бірмүшесін ықшамдайық:

3x⁵ y x^-2 = 3x⁵ x^-2 y

3x⁵ y x^-2 = 3x^5-2 y

3x⁵ y x^-2 = 3x³​ y

3x⁵ y x^-2 пен 3x³​ y айырмашылығы неде? Екіншісі ықшам ал біріншісі ұзындау. Екіншіні бірмүшенің стандарт түрі деп атайды.

5x³ y x^-2 бірмүшені ықшамдаңыз.

Бірмүшенің стандарт түрі дегеніміз барлық көбейткіштер және олардың дәрежелері бір рет қана келтірілетін бірмүше. Яғни негіздері бірдей дәрежелер бірігіп кеткен бірмүшені стандарт түріне келтірілген деп аталады.

Мысалы - 6x²y, c²z, k¹⁵⁵u²²², -4p³d⁸, 166g²s^-7

Ал мыналар стандарт түріне ие еместері - 7x^-7y¹²x¹⁶, fgf, aba. Жаттығу ретінде бұларды стандарт түрін келтіріндер.

Бірмүшенің коэффициенті

Бірмүшенің сандық көбейткіші оның коэффициенті деп аталады. Мысалы 2xy те коэффициент 2 тең. Ал -7dy² бірмүшеде коэффициент -7 тең.

Жоғарыдағы мысалдардағы коэффициенттерді табындар. Коэффициент бірге тең бола ала ма? Ал минус бола ала ма?

Бірмүшенің дәрежесі

Бірмүшеде бірнеше әріп бар болуы мүмкін. Мысалы a⁴x² немесе b³y².

a⁴x² бірмүшесінде 4 және 2 деген дәреже бар, олардың қосындысы 4+2 = 6 бірмүшенің дәрежесі деп аталады. Сонымен a⁴x² бірмүшенің дәрежесі 6 тең. Ал b³y² бірмүшенің дәрежесі 3+2 = 5 тең.

Бірмүшенің дәрежесі дегеніміз оның (бірмүшенің) барлық әріптерінің дәрежелерінің қосындысын атаймыз.

Ұқсас бірмүшелер

Бір-бірінен коэффициенті арқылы ажыратылатын бірмүшелер ұқсас деп аталады. Мысалы 5xy пен 7xy бірүшелер ұқсас болады.

Алгебра 7 сынып оқулығы

Пән: Алгебра

Жандос Алпысбай-ұлы